ကနေရီ မိန်းကလေးများ Canary Girls ဆိုတာကတော့ ပထမကမ္ဘာစစ်နဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကာလအတွင်းက ဗြိတိန်တပ်မတော်အတွက် လက်နက်ခဲယမ်း တွေထုတ်လုပ်ပေးရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေဖြစ်ကြပါတယ်။ Canary ငှက်ဆိုတာ အဝါရောင်ငှက်ဖြစ်တာကြောင့် Canary Girls ဟာ အဝါရောင်အမျိုးသမီးများလို့ အဓိပ္ပါယ်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ ယင်းအမျိုးသမီးတွေဟာဆိုရင် ရှေ့တန်းစစ်မြေပြင်အတွင်းက ဗြိတိန်စစ်သည်တော်တွေအတွက် Trinitrotoluene (TNT) အ မြောက် ကျည်ဆန်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးရတဲ့လုပ်ငန်းခွင်မှာလပေါင်းများစွာကြာအောင်အလုပ်လုပ်ခဲ့ရပါတယ်။
အစောပိုင်းကာလတွေကတော့ ယင်းလက်နက်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ အမျိုးသမီးတွေပူးပေါင်းလာတာဟာ နိုင်ငံရဲ့ အပေါင်းလက္ခဏာဆောင်တဲ့ဖြစ်စဉ်အဖြစ်သာရှိခဲ့ရာကနေ စစ်ပွဲကာလ ကြာမြင့်လာချိန်မှာတော့ လုပ်သားအားလုံးဟာ အမျိုးသမီးတွေသာဖြစ်ခဲ့ပါတော့တယ်။ (၁၉၂၄)ခုနှစ်ကနေ(၁၉၁၈)ကာလ ကြားမှာဆိုရင် အမျိုးသမီးလုပ်သားထုပေါင်း(၂)သန်းလောက်ဟာ အမျိုးသားတွေရဲ့လက်နက်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာ ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။
လကနြကခြဲယမြးထုတလြုပတြဲ့လုပငြနြးဟာဆိုရငြ အလှနအြနျတရာယမြွားတဲ့လုပငြနြးဖှဈပှီးCanary Girls တှကတေော့ အခကှေေးငှနညြေးနညြးနဲ့ ဝငရြောကလြုပကြိုငခြဲ့ရပါတယြ။ စဈမှပှငေမြှာလို ရနသြူရဲ့တိုကခြိုကမြှုကိုမခံရတာ မှနပြမေဲ့လညြး TNT ဒှပပြေါငြးကနေ ထှကရြှိတဲ့ဘေးထှကပြဈစညြးတှကှေောင့ြ ပှငြးထနတြဲ့ နာဖွားမှုတှကနေေ ေ_ ဆုံး ခဲ့ရတဲ့ ဖှဈစဉတြှလညြေးနေ့စဉဘြဝမှာကှုံတှေ့ခဲ့ရပါ တယြ။ ဒါအပှငြ ကာလအခှအနေအရေ ယနေ့ခတြလေို အကာအကှယပြဈစညြး၊ဝတစြုံတှဝတေဆြငနြိုငခြှငြး မရှိတဲ့အခှအနေတှကေလေညြး ယငြးခတြကောလက လကနြကထြုတလြုပရြေးလုပငြနြးခှငကြ အမွိုးသမီးထုကှီးကို ကှီးကှီးမားမား ဘေးထှကဆြိုးကွိုးခံစားစခေဲ့ရတယဆြိုရငလြညြးမမှားပါဘူး။
နေ့စဉ်ဓာတုဗေဒပစ္စည်းတွေကို ကိုင်တွယ်သုံးစွဲနေခဲ့ရတာကြောင့် အရေပြားရောဂါတွေလည်း လုပ်သားတိုင်းလိုလိုဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရပါတယ်။ လုပ်ငန်းခွင်တွင်းပေါက်ကွဲစေတတ်တဲ့ လက်နက်မတော်တဆမှုတွေကြောင့် ခြေလက် ဆုံးရှုံးခဲ့ရတဲ့ဖြစ်စဉ်မျိုးတွေ၊ အသားအရည်လောင်ကျွမ်းခံရတဲ့ဖြစ်စဉ်မျိုးတွေလည်း ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရပြန်ပါတယ်။ အလုပ်သမအများစုကြုံတွေ့ခဲ့ရတာကတော့ ဓာတုပစ္စည်းတွေရဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကြောင့် ပျို့အန်ခြင်းတွေ၊ မအီမသာဖြစ်ခြင်းတွေနဲ့ မူလအသားအရည်ကနေ အဝါရောင်ဘက်ကိုကူးပြောင်းသွားခဲ့ရတဲ့ဖြစ်စဉ်တွေဖြစ်ပါတယ်။
အသားအဝါရောငဘြကကြိုကူးပှောငြးသှားပှီး ယငြးသို့ဖှဈရတဲ့အကှောငြးအရငြးကတော့ အမှောကကြညွထြုတလြုပရြာမှာသုံးတဲ့ TNT ဒှပပြေါငြးမှာ ပါဝငနြတေဲ့အ ဆ ိပြ အတောကဒြှပစြငတြှဟော လူသားတှအတှေကြ jaundice(အသားဝါရောဂါ) နဲ့ anaemia(သှေးအားနညြးရောဂါ) တှကေိုဖှဈပှားစနေိုငတြာကှောင့ြ ဖှဈပါတယြ။ ပထမကမျဘာစဈကာလအတှငြးကဆိုရငြ ဗှိတိနအြလုပသြမပေါငြး (၄၀၀)လောကဟြာ အသားဝါရောဂါကိုခံစားခဲ့ရပှီး ယငြးအနကကြ (၁၀၀)ဦးလောကဟြာဆိုရငြ ရောဂါကို ေ_ ကောငပြေါငြးလဲ ခံစားခဲ့ရတာလညြးဖှဈပါတယြ။ လုပငြနြးခှငပြှီးဆုံးခွိနကြာလတှမှောဆိုရငလြညြး Canary Girls တှဟောအရိုးအဆဈအားနညြးတဲ့ရောဂါ၊ လညခြွောငြးနဲ့ အရပှေားနီ/ရောငရြမြးတဲ့ရောဂါတှကေို လညြးထပမြံခံစားခဲ့ရပှနပြါတယြ။
(၁၉၁၆)ခုနှစ်က အင်္ဂလန်မှာဖွင့်လှစ်ခဲ့တဲ့ Rotherwas လက်နက်စက်ရုံမှာဆိုရင်လည်း အမျိုးသမီးလုပ်သားတွေရဲ့အစွမ်းနဲ့ ပထမကမ္ဘာစစ်ကာလအတွင်း ဗုံးလက်နက်ပေါင်း (၇၀၀၀၀)လောက်ကို ဗြိတိန်စစ်တပ်ကိုပေးပို့နိုင်ခဲ့ပါတယ်။ ယင်းစက်ရုံဟာ အကျယ်အဝန်းအားဖြင့် ဧက(၃၀၀)လောက်ကျယ်ဝန်းပြီး အဆောက်အအုံပေါင်း (၃၇၀) ခန့် ရှိနေကာ အမျိုးသမီး လုပ်သားပေါင်း (၄၀၀၀) ကနေ(၆၀၀၀)ကြားရှိပါတယ်။ Rotherwas ဟာနိုင်ငံ အရပ်ရပ်ကိုသွားလာတဲ့ ရထားလမ်းကွန်ယက်တွေဆုံရာမှာတည်ရှိနေတာကြောင့်လည်း စက်လက်နက်တင်ပို့ရာမှာ အလွန်ကိုအဆင်ပြေခဲ့ပါတယ်။
ဒုတိယကမျဘာစဈကာလ(၁၉၄၂)ခုနှဈက ဂွာမနလြတပေမြတောြ (Luftwaffe) ဘကကြ ဗုံးတှဲပေါငြး (၂၅၀)ကီလိုဂရမလြောကကြို Rotherwas စကရြုံပေါကြိုကှဲခခွဲ့တာကှောင့ြ ဝနထြမြး(၂၂)ဦးအထိ ေ_ ဆုံး ခဲ့ရတဲ့ဖှဈစဉတြှလညြေးရှိခဲ့ပါတယြ။(၁၉၄၄)ခုနှဈ မှာလညြး Rotherwas စကရြုံအတှငြး (၉၀၅)ကီလိုဂရမအြထိ ရှိနတေဲ့ ဗုံးကှီးဟာ မတောတြဆပေါကကြှဲ သှားခဲ့ပါတယြ။ ကံကောငြးထောကမြစှာပဲ လူအ ေ_ အ ပွောကမြရှိပမေဲ့ ယငြးပေါကကြှဲမှုကှောင့ြ စကရြုံရဲ့ အဆောကအြအုံမွားစှာပကွစြီးခဲ့ရပှနပြါတယြ။
(၁၉၆၇)ခုနှစ်မှာတော့ Rotherwas လက်နက်စက်ရုံကို ဗြိတိန်အစိုးရက ပိတ်သိမ်းခဲ့ပါတယ်။ ယနေ့ကာလမှာတော့ ယင်းစက်ရုံနေရာမှာ Skylon Park ကိုတည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ယခင် Rotherwas စက်ရုံဟောင်းရဲ့ အဆောက်အအုံအချို့ကိုတော့တွေ့နိုင်ပါသေးတယ်။ Rotherwas တာဝန်ရှိသူတွေက ယင်းနေရာကိုပြတိုက်တစ်ခုအဖြစ်ဖန်တီးဖို့ အစိုးရထံ အဆိုပြုခဲ့ပေမဲ့ အောင်မြင်မှုတော့မရခဲ့ပါဘူး။
ယင်းအစား အစိုးရရဲ့ Heritage Lottery Fund(HLF) ကနေ Rotherwas လုပ်သားဟောင်းရန်ပုံငွေအဖြစ် စတာလင်ပေါင်(၇၇၁၀၀) ကိုသာ ထောက်ပံ့ပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါအပြင် (၂၀၁၆)ခုနှစ်မှာဆိုရင်လည်း Rotherwas ROF-Font line duty ဆိုတဲ့အမည်နဲ့ စီမံကိန်းတစ်ခုကိုချမှတ်ကာ စစ်ပွဲကာလတွေ အတွင်း Rotherwas မှာ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြသူ အားလုံးရဲ့အမည်ကိုဖော်ထုတ်ပြီး ဂုဏ်ပြုမှတ်တမ်းတင်နိုင်ဖို့လည်းကြိုးပမ်းခဲ့ကြပါတယ်။
Rotherwas စက်ရုံအခြေစိုက်ဒေသအုပ်ချုပ်ရေးကောင်စီဖြစ်တဲ့ Herefordshire County ရဲ့အစည်းအဝေးတစ်ခုတွင်းမှာလည်း Rotherwas မှာတာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြတဲ့ အမျိုးသား(၁)ဦးနဲ့အမျိုးသမီး (၃၀)ဦးလောက်ကိုတက်ရောက်ဖို့ဖိတ်ကြားပြီး ဂုဏ်ပြုပွဲကျင်းပပေးခဲ့ပါတယ်။ ဒါအပြင် ဗြိတိန်ဝန်ကြီးချုပ် ထရီဇာမေဟာလည်း ယင်း Rotherwasစက်ရုံလုပ်သား/သမ ဟောင်းတွေကို သူမနေထိုင်ရာဒေါင်းနင်းလမ်းကနေအိမ်ကိုဖိတ်ကြားပြီး ဂုဏ်ပြုဆုတံဆိပ်အသီးသီးချီးမြှင့်ခဲ့ပါတယ်။
ဗြိတိန်မှာတော့ နိုင်ငံတကာအမျိုးသမီးများနေ့ဖြစ်တဲ့ မတ်လ (၈)ရက်နေ့တွေမှာ Rotherwas မှာတာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့တဲ့ Canary Girls လို့တင်စားကြတဲ့ အသားရောင်အဝါအမျိုးသမီးလုပ်သားထုတွေအတွက် ဂုဏ်ပြုပွဲတွေ၊အမှတ်ရပွဲတွေကျင်းပပေးလေ့ရှိပါတယ်။
